Δευτέρα 23 Νοεμβρίου 2009

Ο Σωκράτης στην Ακαδημία

"...Μπορείτε να τον δείτε την ημέρα να περπατάει ξυπόλυτος στην Αγορά, να κάθεται στη σκιά κάποιας στοάς κάνοντας ερωτήσεις στους μαθητές το ή να χαλαρώνει σ' ένα από τα γυμνάσιας τη πόλης. Λέγεται όλτι το αγαπημένο του στέκι είναι η Ακαδημία"
("Ταξιδιωτικός οδηγός για την Αρχαία Ελλάδα. Η Αθήνα και τα περίχωρα, το έτος 415 π.Χ. από τον Eric Chaline, Εκδόσεις "Σαββάλας", σελ 141)

Σάββατο 7 Νοεμβρίου 2009

Καφές με τον Πλάτωνα

"Υπήρχαν ήδη από την εποχή του ΠΛάτωνα σχολές που στόχευαν στην προηγμένη εκπαίδευση. Στην Αθήνα, ο αντίπαλος του Πλατωνα, ο Ισοκράτης, διηύθυνε ρητορική σχολή. Στην Κυρήνη υπήρχε μαθηματική σχολή με κεντρική μορφή το γεωμέτρη Εύδοξο. Η πυθαγόρεια μαθηματική/ θρησκευτική κοινότητα άκμασε στη Νότια Ιταλία. Σε ένα άλσος αφιερωμένο στον ήρωα Ακάδημο στις παρυχές της Αθήνα, ο Πλάτων ίδρυσε τη δική του σχολή που ήταν τυατόχρονα και ερευνητικό κέντρο. Απέκτησε σύντομα εξέχουσα θέση και λειτούργησε 900 χρόνια. Αναδείχτηκε έτσι στο μακροβιότερο <<πανεπιστήμιο>> που είναι γνωστό μέχρι σήμερα, υπερβαίνοντα σε μακροβιότητα ακόμα και σε Πανεπιστήμιο του Παρισιού.

Αναφέρατε την Ακαδημία σας, το όνομα της οποία χρησιμοποιούμε ακόμη συλλήβδην για τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Τι σας παρακίνησε στη δημιουργία της;

-Δύο πράγματα είχα κατά νου. Πρώτον, κατάλαβα ότι μετά το θάνατο του Σωκράτη οι νέοι στερήθηκαν την ευκαιρία που είχα εγώ να διδαχθούν φιλοσοφία από πρώτο χέρι. Η Ακαδημία αντιπροσώπευε την προσπάθειά μου να μεταβιβάσω ένα μέρος από όσα η καλή μου τύχη επέτρεψε να μάθω . Ήθελα να συνεχίσω το υψηλό έργου που είχε αρχίσει ο Σωκράτης συγκεντρώνοντας τους καλύτερους μαθηματικούς και φιλοσόφους. Επίσης, υπήρχε πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μου η σκέψη ότι οι φιλόσοφοι εφόσον εκπαιδεύονταν κατάλληλα και αναλάμβαναν την εξουσία, θα μπορούσαν να θέσουν τέλος στα προβλήματα που ταλάνιζαν τις πόλεις της εποχής μου. Θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε την Ακαδημία αυτό που θα αποκαλούσατε σχολή πολιτικών επιστημών, εμμένω ωστόσο στην άποψη ότι η φιλοσοφική δαημοσύνη μπορεί να φανεί χρήσιμη στην προαγωγή της πολιτείας"

("Καφές με τον Πλάτωνα" του Donald R. Moor, από τις εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση Δημήτρη Γ. Στεφανάκη, σελ. 113-115)

Σάββατο 3 Οκτωβρίου 2009

Όταν ο Αριστόφρων ανακάλυψε την Ακαδημία Πλάτωνος

"Το 1929 , ο ιδεολόγος και εντριβής εις την αρχαιολογίαν των Αθηνών αρχιτέκτων Αριστόφρων, σταδιοδρομήσας εις την Αίγυπτον και διαθέτων μεγάλην περιουσία, αφού μετά επιτόπιν μελέτην συνεπέρανε την θέσιν της Ακαδημίας του Πλάτωνος- της οποίας, άλλωστε το όνομα διετηρήθη δια μέσου των αιώνων ως Καθήμεια- ήρχισε να αγοράζει εκεί οικόπεδα και σπίτια και να προβαίνει εις ανασκαφήν αποκαλύψας μέρος της σχολής <<ένθα εμελετήθη και καλλιεργήθη η ιδέα του Αληθούς, του Καλού και του Αγαθού>>. Επίσης ανέσκαψεν ακάλυπτους χώρους κατά μήκος του Δημόσιου Σήματος, άνευ αποτελέσματος, όμως . Απώτερος σκοπός του ήτο να αναβιώση, κατά τίνα τρόπο την Ακαδημία του Πλάτωνος, δια της ιδρύσεως του Κοινού των Ακαδημιών και των Πανεπιστημίων όλων των χωρών>>, όπου θα επραγματοποιείτο η <,μεθοδική συνεργασία προς επιστημονικήν μελέτην όλων των προβλημάτων, τα οποία απασχολούν την ανθρώπινη διάνοιαν>>. Τον Ιούνιον του 1933 προβαίνει εις σχετικήν ανακοίνωσιν ενώπιον της Ακαδημίας Αθηνών, καταλήξας εις την έκφρασιν της ελπίδος, ότι θα της παρασχή ανεκσκαμμένον τον χώρον της αρχαίας Ακαδημίας του Πλάτωνος, <<ίνα , υπό την σκιάν της αναθαλλούσης Παγκύφου Ελαίας του αναθαλλόντος άλσους των ελαιών και τον θρουν των πλατάνων των κήπων της Προμήτορος αυτής, καλή το παγκόσμιον κοινόν των Ακαδημιών δια τα σοφά των έργα, υπέρ της επιστήμης και του καλού της ανθρωπότητος>>

Το 1937 , επειδή οι ιδιοκτήται των εν συνεχεία ακινήτων τονε εξεβίαζον, αξιούντες υπέρογκους τιμάς ή αρνούμενοι να τα πωλήσουν , εζήτησεν ο Αριστρόφων την υποστήριξης της Ακαδημίας των Αθηνών και εκείνη ανέλαβε υπό την προστασία της του έργον. Ο επακαλουθήσας, όμως παγκόσμιος πόλεμος εν επέτρεψε να δοθεί συνέχεια εις την υπόθεσιν. Κατά την διάρκειάν του δέ απέθαννε ο Αριστρόφων" (συνεχίζεται)

"ΑΙ ΑΘΗΝΑΙ. Από του 19ον εις τον 20ον αιώνα" του Κώστα Η . Μπίρη , Εκδοτικός Οίκος "Μέλισσα" (σελ 419)

Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου 2009

"Εδώ θα βρείτε ένα από τα πιο ιερά και αρχαία άλση... "

ΤΑ ΓΥΜΝΑΣΙΑ

Η Αθήνα έχει τρία δημόσια γυμνάσια έξω από τα τείχη της πόλης: την Ακαδημία, το Λύκειο και το Κυνόσαργες. Εκτός από την παροχή αθλητικών ανέσεων για τους άρρενες κατοίκους της Αθήνας, τα γυμνάσια χρησιμεύουν και σε στρατιωτικά γυμνάσια και ασκήσεις, φιλοξενούν δε αρχαία ιερά και θρησκευτικές τελετές.

Η ΑΚΑΔΗΜΙΑ

Από τα τρία γυμνάσια, η Ακαδημία είναι το πιο απομακρυσμένο από το κέντρο της πόλης. Από το Δίπυλο και επί έξι στάδια ακολουθήστε τον πλατύ δρόμο από τον Έξω Κεραμεικό για να φτάσετε στο αλσύλλιο που έχει πάρει το όνομά του από τον ήρωα Ακάδημο.
Εκτός από την παλαίστρα και το δρόμο, το περιτειχισμένο γυμνάσιο της Ακαδημίας κοσμείται με αγάλματα, ιερά και τάφους επιφανών Αθηναίων.
Οι σκιεροί κήποι , που αρδεύονται από τον Κηφισό ποταμό, είναι αγαπημένος τόπος περιπάτου για τους πολίτες. Εδώ θα βρείτε ένα από τα πιο ιερά και αρχαία άλση αφιερωμένα στην Αθηνά, που περιέχει τις δώδεκα μορίες, ελιές που φύτρωσαν από τους σπόρους του ιερού δέντρου στο Ερέχθειο,. Το λάδι που βγαίνει από τη σύνθλιψη των καρπών τους προσφέρεται ως έπαθλο στους νικητές των Παναθηναίων.
Υπάρχουν επίσης βωμοί του Ερμή και του Έρωτα και ένας του Προμηθέα, απ' όπου ξεκινάει κάθε χρόνο μια νυχτερινή λαμπαδηδρομία αφιερωμένη στον Τιτάνα που χάρισε τη φωτιά στην ανθρωπότητα"

"ΤαξιΔΙωτικός οδηγός για την ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ . Η Αθήνα και τα περίχωρα το έτος 415 π.Χ." του Eric Chaline. Απόδοση κείμενα : Άννα Παπασταύρου/ Εκδόσεις "Σαββάλας"

Σάββατο 12 Σεπτεμβρίου 2009

Οι "πέρα μαχαλάδες"...η Ακαδημία Πλάτωνος!

Στα 1822 ψηφίζεται ο νόμος για τη σιδηροδρομική σύνδεση Πειραιώς- Αθηνών- Πελοποννήσου και αρχίζουν οι σχετικές εργασίες. Ταυτόχρονα, προσδορίζεται και η θέση που θα δημιουργηθεί ο σιδηροδρομικός σταθμός στην Αθήνα: Βρίσκεται στο βόρειο άκρο του Μεταξουργείου , εκεί όπου καταλήγει η οδός Δηλιγιάννη ( που βέβαια , στα χρόνια εκείνα ήταν ανώνυμη ακόμη). Καθώς , η σιδηροδρομική γραμμή ακολουθεί κατεύθυνση προς τα νοτιοδυτικά για να καταλήξει στον Πειραιά, διχοτομεί τη συνοικία στα δύο. Η μεγάλη λεωφόρος Κωνσταντινουπόλεως , που δημιουργείται παράλληα με τη γραμμή γίνεται έτσι το όριο μεταξύ των δύο τμημάτων του Μεταξουργείου, ενώ το δυτικό κομμάτι, που είναι και το πιο απόμακρο, αποκτά σιγά, σιγά τη δική του προσωπικότητα και γίνεται αυτόνομη γειτονιά, διαφοροποιούμενη πια από το Μεταξουργείο.
Στο τμήμα αυτό βρίσκεται και ο δύσοσμος και ανθυγιεινός <<Μινώταυρος>> όπως και το νεκροταφείο. Και οι παρουσίες αυτές , όπως είναι φυσικό, επιβαρύουν περισσότερο την ήδη επιβαρυμένη περιοχή. Δημιουργούνται λοιπόν οι <<πέρα μαχαλάδες>>, οι γειτονιές που για τους Μεταξουργιώτες του ανατολικού τμήματος, αντιπρσωπεύουν την κακομοιριά και την ...<<μπασκλασαρία>>!
Όμως, με τα χρόνια, αρχίζουν και οι απόκληροι <<πέρα μαχαλάδες>> , να αναπτύσσονται και να προοδεύουν. Η μεταμόρφωση αυτή γίνεται ολοφάνερη από τη δεκαετία 1920-1930, όταν πια το νεκροταφείο έχει απομακρυνθεί και ο Μινώταυρος νικήθηκε επιτέλους οριστικά.
Έτσι στον ανυποψίαστο σημερινό κάτοικο της Ακαδημίας Πλάτωνος και του Προφήτη Δανιήλ, όπως ονομάζονται τώρα οι γειτονιές αυτές, που σφύζουν από ζωή και κίνηση , ηχεί ασφαλώςε παράφωνα, η μόλις πριν από μερικές δεκαετίες ονομασία της περιοχές <<πέρα μαχαλάδες>>"

("Το ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ- Κολωνός- Ακαδημία Πλάτωνος/ Γειτονιές της παλιάς Αθήνας" του Κώστα Χατζιώτη. Δήμος Αθηναίων, Πολιτισμικός Οργανισμός- Αθηναϊκή βιλιοθήκη 2005, σελ. 51-52)

Κυριακή 31 Μαΐου 2009

Από τα μάρμαρα, στις πολυκατοικίες για τις αποθήκες

Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι τμήμα της ερευνητικής εργασίας που εκπόνησε για την Ακαδημία Πλάτωνος ("Αστικοί Μετασχηματισμοί, η περιοχή της Ακαδημίας Πλάτωνος, Αθήνα", 2009) η φοιτήτρια του τμήματος αρχιτεκτόνων -μηχανικών Λουϊζα Αναγνώστου, στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Όλη η έρευνα υπάρχει στο http://katagrafes2008.blogspot.com/


"Η αναζήτηση σε άρθρα για την ιστορία αυτού του τόπου σταματάει στο 1929, οπότε και απαλλοτριώθηκε το τμήμα που αποτελεί σήμερα το πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνος. Για να μπορέσουμε να δούμε τι έχει συμβεί εκεί, έστω με μία χρονολογική σειρά, χρειάζεται μία σύντομη αναδρομή στα γεγονότα που έχουν επηρεάσει έναν τέτοιον τόπο, στα πλαίσια που αποτελεί κομμάτι μίας ελληνικής πραγματικότητας. Επισημάναμε προηγουμένως [στο κεφάλαιο 1.2.2., σελ.: 18] ότι στην περίοδο του μεσοπολέμου επικρατεί στην Ελλάδα γενικότερα –και περισσότερο στην Αθήνα, ένα αίσθημα ευφορίας και ανοικοδόμησης του τόπου. Ο Παναγιώτης Αριστόφρωνας δεν εμφανίστηκε τυχαία εκείνη την περίοδο στον αθηναϊκό χώρο. Δρούσε στα πλαίσια μιας γενιάς –της γενιάς του ’30- που αναζητούσε το όμορφο, μεγαλοπρεπές και ταυτόχρονα ρομαντικό ελληνικό και αττικό τοπίο έτσι δηλαδή όπως το περιέγραφαν οι ευρωπαίοι περιηγητές από τον 17ο μέχρι και τον 19ο αιώνα. Εκείνο που προβάλλεται στο ιδεολογικό πεδίο και εκφράζεται κατεξοχήν από τον ιστορικό Κωνσταντίνο Παπαρηγόπουλο, είναι η ενότητα και η συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού. Υπό αυτές τις συνθήκες άρχισαν οι πρώτες επεμβάσεις στο τοπίο της Ακαδημίας Πλάτωνος. Οι έρευνες που διενεργούσε ο Αριστόφρωνας γινόντουσαν με δικά του χρήματα και όπου έβρισκε αρχαία, αγόραζε το οικόπεδο ώστε αργότερα να το κάνει δωρεά στο δημόσιο. Οι ανασκαφές του σταματάνε το 1939 οπότε και τις έρευνες συνεχίζει μετά τον Β’ παγκόσμιο και εμφύλιο πόλεμο, κατά τη δεκαετία του ’50, ο αρχαιολόγος Φοίβος Σταυρόπουλος. Η δεκαετία αυτή, όμως, χαρακτηρίζεται από την έντονη οικοδόμηση της Αθήνας [όπως προανέφερα στο κεφάλαιο 1.2.2., σελ.: 18], γεγονός που εμπόδισε τη συνέχεια των ανασκαφικών εργασιών. Από εκείνη την εποχή και έπειτα η περιοχή κατακλύζεται από πολυκατοικίες που σαν ένας ενιαίος ιστός διακόπτονται απότομα από τις βιομηχανίες και τις αποθήκες που δημιουργήθηκαν στα μέσα του 20ου αιώνα πέρα από το πάρκο με τον αρχαιολογικό χώρο. Με οδηγό τις αεροφωτογραφίες από την περιοχή [παράρτημα, σελ.: 110] μπορεί κανείς να αντιληφθεί τις προαναφερθέντες αλλαγές. Το έτος 1937 το μεγαλύτερο κομμάτι της Ακαδημίας Πλάτωνος αποτελούν ανοιχτές εκτάσεις [αγροτικές καλλιέργειες]. Το σημερινό πάρκο δεν έχει διαμορφωθεί ακόμη και υπάρχουν οι πρώτες ρυμοτομικές χαράξεις με κατοικίες από την πλευρά που συνορεύει με το κέντρο της Αθήνας. Οι οδοί Κηφισσού και Αθηνών είναι ακόμη χωματόδρομοι, σε αντίθεση με τις Λένορμαν και Κωνσταντινουπόλεως και μόνο δύο βιομηχανίες λειτουργούν στην περιοχή. Το 1965 όλες οι λεωφόροι που συνορεύουν είναι διαμορφωμένες για τη χρήση μηχανοκίνητων, οι πολυκατοικίες έχουν εξαπλωθεί προς το πάρκο και τα χωράφια έχουν αντικατασταθεί από τις καινούριες βιομηχανικές και βιοτεχνικές εγκαταστάσεις. Στην αεροφωτογραφία του 1978 αξίζει να παρατηρήσει κανείς τις κατοικίες που σήμερα δεν υπάρχουν στο έδαφος του πάρκου εξαιτίας των απαλλοτριώσεων του 1974 και τις διαπλατυσμένες πλέον λεωφόρους Αθηνών και Κηφισσού. Το 1998 οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις έχουν πολλαπλασιαστεί μειώνοντας αρκετά τους ανοιχτούς χώρους, ενώ το αρχαιολογικό πάρκο έχει συμπληρωθεί από τους απαλλοτριωμένους χώρους και πλησιάζει αρκετά τη σημερινή του μορφή."

Δευτέρα 25 Μαΐου 2009

Η ενοποίηση κατά Μπίρη : Από το Παναθηναϊκό Στάδιο, ως τον Κηφισό

Το σχέδιο της ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων του Ιστορικού , δεν είναι καινούριο, δεν είναι κάτι που έφεραν οι Ολυμπιακοί αγώνες. Τότε δεν δυστυχώς δεν ανανεώθηκε. Το Ιστορικό Κέντρο έφτανε ως την Ακαδημία και τον λόφο του Ιππείου Κολωνού. Ο πολεοδόμος Κώστας Μπίρης το 1946 καταθέτει το Σχέδιο Ανασυγκρότησης της Πρωτευούσης" στο οποίο υπάρχει η ιδέα της "συστάσεως του Άλσους των Αθηνών, από το Παναθηναϊκό Στάδιο, ως την Ακαδημία , τον Κολωνό και τις όχθες του Κηφισού:

"Συγχρόνως σχεδόν, ο αρχιτέκτων Παναγιώτης Αριστρόφων , με αυθόρμητον πρωτοβουλίαν του και με ιδικά του χρηματικά μέσα, εξηγόρασε τα ακίνητα μεγάλης εκτάσεως κατά την βορειοδυτικήν πλευράν της πόλεως και απεκάλυψε δι' ανασκαφών τα ερείπια της Ακαδημίας του Πλάτωνα. Την ολοκλήρωσιν του έργου υπεδείκνυε το Σχέδιον Ανασυγκροτήσεως της Πρωτευούσης , δια της συστάσεως του Άλσους των Αρχαίων Αθηνών, το οποίο θα περιελέμβανεν εις ενιαίον χώρον την περιοχήν Σταδίου- Αρδητού-Ολυμπιείου- Ακροπόλεως- Λόφων Φιλοππάπου και Νυμφων- Ιεράς Οδού και της προς την Ακαδημία Πλάτωνος και τον Ιππείον Κολωνόν.

Μέσα εις την περιοχήν αυτήν θα διετηρούντο, εκτός των καταλοίπων της αρχαιότητας , τα τα οποία θ' απεκαλύπτοντο δια της ανασκαφής, τα μεσαιωνικά μνημεία απαλλασσόμενα από σύγχρονους παραμορφώσεις, αξιόλογα κτίρια του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνος και μερικά χαρακτηριστικά σταυροδρόμια, με λιθόστρωτα καταστρώματα των δρόμων των. Κατ΄όνομα θα ήτο άλσος ο χώρος του καθ΄ αυτό άστεος">


"ΑΙ ΑΘΗΝΑΙ. Από του 19ου εις τον 20ον αιώνα" του Κώστα Η. Μπίρη, Εκδοτικός Οίκος Μέλισσα

Κυριακή 17 Μαΐου 2009

Aκαδημία Πλάτωνος: ανάγκη άμεσης προστασίας και ανάδειξης

αναδημοσιεύουμε ένα τμήμα εκτενούς άρθρου της Άννας Φιλίνη, από την "Αυγή" 10.05.2009 για τη ιστορική αξίας της Ακαδημίας Πλάτωνος . Όλο το άρθρο θα αναρτηθεί σε λίγες ημέρες στο akadimia-platonos.blogspot.com

Της ΑΝΝΑΣ ΦΙΛΙΝΗ


Στην περιοχή αυτή της Αθήνας, ανάμεσα σε κήπους και άλση, εγκαθίδρυσε ο Πλάτωνας τη σχολή του το 338 π.Χ., ανάμεσα στην Ακαδημία και τον Ίππιο Κολωνό. Όντως, σήμερα βλέπει κανείς στα δύο άκρα της οδού Τριπόλεως, στο μεν αριστερό την είσοδο του πάρκου της Ακαδημίας, επί της οδού Δράκοντος, στο δε δεξί άκρο στο βάθος, το λόφο του Κολωνού.
Οι προσπάθειες για την ανακάλυψη της θέσης της Ακαδημίας Πλάτωνος και του Δημοσίου Σήματος ξεκίνησαν το 1929, από τον αρχιτέκτονα Παναγιώτη Αριστόφρονα, που χάρη στην προσωπική του περιουσία άρχισε να απαλλοτριώνει τα οικόπεδα στην περιοχή. Ο πόλεμος ανέκοψε την ολοκλήρωση των σχεδίων του. Με το "Σχέδιο Ανασυγκρότησης Πρωτευούσης" που διαμόρφωσε ο Κώστας Η. Μπίρης, και δημοσιεύτηκε το 1946, για πρώτη φορά προτάθηκε η σύνδεση της Ακαδημίας Πλάτωνος και του Δημοσίου Σήματος με τους αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας.
Το Σχέδιο προέβλεπε τη σύσταση του Άλσους των Αρχαίων Αθηνών "το οποίον θα περιελάμβανεν εις ενιαίον χώρον την περιοχήν Σταδίου- Αρδηττού- Ολυμπίου- Ακροπόλεως- Λόφον Φιλοπάππου και Νυμφών- και την προς την Ακαδημίαν Πλάτωνος και τον Ίππιον Κολωνόν" (Κ. Η. Μπίρης, Αι Αθήναι, 1966). Το Σχέδιο αυτό έμεινε στα χαρτιά.
Για δεύτερη φορά το 1997, στο πλαίσιο του νόμου για την ίδρυση της Εταιρείας Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας Α.Ε. (ΕΑΧΑ), τέθηκε ξανά επί τάπητος η σύνδεση της Ακαδημίας με τον αρχαιολογικό περίπατο της Αθήνας, και γι' αυτό εντάχθηκε στο δεκάχρονο σχέδιο. Μάλιστα, το 2002 με νόμο αποφασίστηκε να γίνει εδώ η ανέγερση του αρχαιολογικού μουσείου της πόλης των Αθηνών. Όμως οι Ολυμπιακοί Αγώνες παρήλθαν, φτάσαμε στο 2009 και το σχέδιο ξανά παραπέμπεται στις ελληνικές καλένδες.
Αναφέρουμε ότι ο χώρος για πρώτη φορά κηρύχθηκε αρχαιολογικός το 1965 και Άλσος το 1979. Το 2000 αποφασίστηκε η επέκταση των ορίων του, προκειμένου να συμπεριληφθούν νέες απαλλοτριώσεις.

Ο αρχαιολογικός χώρος

Με τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή από το 1955 έως το 1963, από τον αρχαιολόγο Σταυρόπουλο, αποκαλύφθηκαν μια αψιδωτή οικία την οποία ταυτοποίησε ως την οικία του ήρωα Ακάδημου, και σχεδόν δίπλα αποκαλύφθηκαν τα θεμέλια πρωτοελλαδικής κατοικίας (2300-2200 π.Χ.) που ονόμασε "Ιερά Οικία". Τα ερείπια αυτά βρίσκονται στο βορειοδυτικό τμήμα του Άλσους, καλύπτονται με στέγαστρο και περιφράσσονται.
Στο νότιο χώρο του Άλσους, ο περιπατητής ανακαλύπτει, κοντά στην εκκλησία του Αγίου Τρύφωνα, το Γυμνάσιο, όπου η μεγάλη ορθογώνια αυλή, και στη μέση του μια ορθογώνια περιοχή για την παλαίστρα. Στο βόρειο τμήμα του λουτρά για τους αθλητές. Σύμφωνα με τον Ι. Τραυλό, το Γυμνάσιο πλαισιωνόταν κατά μήκος της ανατολικής, της δυτικής και της νότιας πλευράς του από κλειστές αυλές, που κατά μήκος του άξονά τους έφεραν βάσεις όπου στηρίζονταν πίνακες για τους σπουδαστές, όπως ερμήνευσε ο Ο. Τόμσον (Ι. Τραυλός, Pictorial dictionary of ancient Athens, 1971). Το Γυμνάσιο χρονολογείται από τα τέλη της ελληνιστικής και τις αρχές της ρωμαϊκής περιόδου. Η περιοχή του Γυμνασίου, εκτός από έναν περιφραγμένο χώρο που φέρει ένδειξη του ΥΠ.ΠΟ, είναι ελεύθερη ανάμεσα στα ψηλά δένδρα και τα διάσπαρτα μαρμάρινα ερείπια.
Στο βορειοανατολικό τμήμα του Άλσους, βρίσκονται τα ερείπια του Περιστυλίου, που χρονολογείται από τον 4ο π.Χ. αιώνα. Η περιοχή αυτή διαχωρίζεται με δρόμο, συγκεκριμένα την οδό Δράκοντος, από το υπόλοιπο Άλσος. Στο χώρο του Περιστυλίου και επί της οδού Πλάτωνος, διακρίνεται επιγραφή του ΥΠ.ΠΟ. με τη σχετική ένδειξη. Η κατάργηση της οδού Δράκοντος για την ενοποίηση του αρχαιολογικού χώρου αποτελεί άμεση αναγκαιότητα.
Σημειώνουμε ότι τα ευρήματα των ανασκαφών της περιοχής φυλάσσονται από τη Γ΄ Αρχαιολογική Εφορία Αθηνών σε παρακείμενους περιφραγμένους χώρους. Η ανέγερση εδώ του Μουσείου της πόλης των Αθηνών θα συμβάλλει αποτελεσματικά στην ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου της Ακαδημίας Πλάτωνος.

Η Άννα Φιλίνη είναι αρχιτέκτονας και βουλευτής Α΄ Αθήνας του ΣΥΡΙΖΑ

Πέμπτη 14 Μαΐου 2009

Ακαδημία Πλάτωνος 369 π.Χ

εργασία μαθητών σχολείου της περιοχής για την ιστορική γειτονιά τους

« Νεαροί φρεσκολουσμένοι, αρωματισμένοι, προχωρούσαν μέσα στο κήπο από το γυμνάσιο προς την Ακαδημία του Πλάτωνα που βρισκόταν έξω από τον περίβολο του κήπου. Κάποιοι στάθηκαν μπροστά στον βωμό του Έρωτα κι ακούμπησαν ένα μπουκέτο λουλούδια. Οι περισσότεροι ήταν καλοντυμένοι μα χωρίς επιτήδευση και οι υπόλοιποι ήταν λιτά ντυμένοι αλλά ο αέρας που ανέδυαν δεν άφηνε περιθώρια να διακρίνει κανείς αν το ντύσιμό τους οφειλόταν στη φτώχεια ή σε προσωπικό τους γούστο».
ΑΚΑΔΗΜΙΑ : χώρος ΝΑ του Κολωνού, έλαβε το όνομά της από τον πρώτο οικιστή, ήρωα Ακάδημο ή Εκάδημο. Αρχικά ήταν τόπος χωρίς δένδρα, εκτός από 12 ελιές που τις θεωρούσαν ιερές, γιατί η παράδοση έλεγε ότι προέρχονταν από την ιερή ελιά της Ακρόπολης, που είχε φυτέψει η ίδια η θεά Αθηνά. Οι ιερές ελιές ονομάζονταν «Μορίας Ελαίας» και η φύλαξή τους είχε ανατεθεί στο Μόριο Δία. Ολόκληρη η περιοχή ήταν αφιερωμένη στη θεά Αθηνά και το λάδι που προερχόταν από τις ιερές ελιές το λάμβαναν ως έπαθλο οι νικητές των αθλητικών αγώνων, στα Παναθήναια. Με το πέρασμα του χρόνου οι δώδεκα ελιές έγιναν ο πυρήνας μεγάλου άλσους, το οποίο ο Ίππαρχος περιέκλεισε μέσα σε ισχυρό και πολυδάπανο τείχος, το οποίο ονομάστηκε «Ιππάρχου τειχίον».
Αυτή την εποχή δημιουργείται και το πρώτο γυμνάσιο μέσα στον κήπο της Ακαδημίας για να αθλούνται οι νέοι της Αθήνας στη πάλη, στο άλμα, στην πυγμή και σε άλλα αγωνίσματα. Μετά τον Ίππαρχο, ο Κίμωνας βελτίωσε σημαντικά τον κήπο, φύτεψε καινούρια δέντρα, έφερε νερό και κατασκεύασε ωραίους δρόμους για να περπατούν οι Αθηναίοι στην σκιά των δέντρων. Ο Θουκυδίδης μας λέει, ότι η Ακαδημία μαζί με το «Δημόσιο σήμα» ήταν το καλύτερο προάστιο των Αθηνών. Το «Δημόσιο σήμα» είναι ο δρόμος που ενώνει την Αθήνα με την είσοδο της Ακαδημίας. Είναι ο ιστορικός και μεγαλοπρεπής δρόμος, που στις δύο πλευρές του θάβονταν «δημοσία δαπάνη» οι επιφανείς άνδρες των Αθηνών και όσοι έπεφταν σε πολέμους, Αθηναίοι και σύμμαχοί τους. Εδώ στον ιερό αυτό δρόμο με τους καλαίσθητους τάφους στις δύο πλευρές του εκφωνήθηκαν σημαντικοί λόγοι όπως ο «Επιτάφιος» του Περικλή. Ακόμη γίνονταν οι λαμπαδηδρομίες στους επιτάφιους αγώνες. Οι αθλητές άναβαν τους πυρσούς που κρατούσαν στα χέρια τους στον βωμό του Προμηθέα στον κήπο της Ακαδημίας, και έτρεχαν προσπαθώντας να μην τους σβήσουν για 1478 μέτρα μέχρι το Δίπυλο, την είσοδο των Αθηνών. Στην είσοδο της Ακαδημίας υπήρχε βωμός αφιερωμένος από τον Ιππία στον Έρωτα με την επιγραφή: «Πολυμήχανε Έρωτα για χάρη σου ίδρυσε αυτόν τον βωμό ο Χάρμος στις σκιερές γωνιές του γυμνασίου». Ακόμη μέσα στον κήπο της Ακαδημίας υπήρχαν οι βωμοί των Μουσών του Ερμή, της Αθηνάς και του Ηρακλή. Αργότερα ο Σπεύσιπος έστησε αγάλματα των Χαρίτων και ο Πέρσης Μυθριδάτης ανδριάντα του Πλάτωνα.
Σε αυτό το άλσος με τις ωραίες δενδροστοιχίες, τους σκιερούς δρόμους, τους ιερούς βωμούς και το γυμνάσιο, οι Αθηναίοι έκαναν τους περιπάτους τους, οι νέοι γυμνάζονταν και οι φιλόσοφοι εύρισκαν ακροατήριο για να αναπτύξουν τις θεωρίες τους.
Εδώ άρχισε να διδάσκει και ο Πλάτωνας το 387π.χ όταν γύρισε από τη Σικελία μέχρι να ιδρύσει τη δική του σχολή σε ιδιόκτητο κτήμα έξω από τον περίβολο της Ακαδημίας. Εκτός από την Ακαδημία του Πλάτωνα, έξω από τον περίβολο δημιουργήθηκαν και άλλες σχολές και ιδρύματα. Το 86π.χ ο Ρωμαίος στρατηγός Σύλλας για να κατασκευάσει πολιορκητικές μηχανές έκοψε όλα τα δέντρα της Ακαδημίας και κατάστρεψε το άλσος. Οι Αθηναίοι όμως ξαναφύτεψαν καινούρια και απεκατέστησαν το ιερό τους άλσος. Το άλσος, το γυμνάσιο, οι σχολές και τα άλλα ιδρύματα γύρω από τον περίβολο έδωσαν στην περιοχή πνευματική και αθλητική διάσταση. Η ακμή τους έφτασε στο αποκορύφωμά της, την εποχή του Ιουλιανού και την περίοδο της νέο-πλατωνικής φιλοσοφίας. Ο ιερός αυτός χώρος έγραψε ιστορία 1000 χρόνων. Από εδώ πέρασαν φιλόσοφοι, ρήτορες, πολιτικοί, κυβερνήτες, αυτοκράτορες, απλοί άνθρωποι που ερχόταν να διαλογιστούν, να συζητήσουν και να πειραματιστούν. Οι νεότεροι διδασκόταν από τους μεγαλύτερους και όλοι από τους φιλοσόφους. Καθένας είχε δικαίωμα να διαφωνήσει αρκεί να είχε επιχειρηματολογία για τη στήριξη της άποψής του. Πολλά μέλη της Ακαδημίας έφευγαν και επέστρεφαν στις πατρίδες τους ή πήγαιναν σε άλλες πόλεις του αρχαίου Ελληνισμού μεταφέροντας και διδάσκοντας το πνεύμα της Ακαδημίας. Πόσο μεγάλο ήταν το κύρος της φαίνεται και από το γεγονός ότι ο μαθηματικός και αστρονόμος Εύδοξος από την Κνίδο, ο οποίος είχε ιδρύσει σχολή μαθηματικών και αστρονομίας στην Κύζικο της Προποντίδας το 366π.χ, έκλεισε τη σχολή του και μαζί με τους μαθητές του εισήλθε στην Ακαδημία. Ακόμα και ένας Χαλδαίος ήταν μέλος της Ακαδημίας.
Αυτός ο χώρος επηρέασε και επέδρασε στα πολιτικά, τα οικονομικά, τα κοινωνικα, τα φιλοσοφικά πράγματα μέχρι το 529μ.χ. Τότε με διάταγμα ο Ιουστινιανός έκλεισε όλες τις φιλοσοφικές σχολές συμπεριλαμβανομένης της Ακαδημίας. Μετά τη διακοπή της λειτουργίας της Ακαδημίας οι φιλόσοφοι και οι μαθητές τους διώχτηκαν, τα δένδρα άρχισαν να κόβονται και τα ιερά να καταστρέφονται από τους φανατικούς της καινούριας θρησκείας. Τέλος ο Κηφισός με τη λάσπη του, εξαφάνισε τα ίχνη του χώρου που μετάδωσε στον κόσμο τις πιο λαμπρές φιλοσοφικές ιδέες.
Το άλσος και τα ιερά εξαφανίστηκαν, οι φιλοσοφικές ιδέες όμως είχαν διαδοθεί στη Δύση που σιγά-σιγά ξυπνούσε από τον λήθαργο αιώνων. Μετά την Αναγέννηση δεκάδες Ακαδημίες άρχισαν να δημιουργούνται στα πρότυπα της Ακαδημίας του Πλάτωνα, με πρώτη την Μεδίκειο Ακαδημία στην Φλωρεντία, το πρώτο ίδρυμα στην Ευρώπη. Σήμερα σε όλες τις πολιτισμένες χώρες υπάρχει ίδρυμα με το όνομα Ακαδημία, προς τιμή της σχολής του Πλάτωνα.
ΗΑθήνα μέσα από τους αιώνες, το Βυζάντιο, τη Φραγκοκρατία, την Τουρκοκρατία είχε καταντήσει ένα λασποχώρι 10.000 κατοίκων.
Στην περιοχή της Ακαδημίας τίποτε δε θύμιζε την παλιά της δόξα. Οι προσχώσεις του Κηφισού δημιούργησαν εύφορα χωράφια για καλλιέργειες. Λαχανόκηπο, αμπέλια, οπωροφόρα δένδρα και απομεινάρια του απέραντου ελαιώνα αντικατέστησαν το ιερό άλσος και καλύπτουν τις ανάγκες των εξαθλιωμένων κατοίκων της περιοχής. Το 1182μ.χ ο Μητροπολίτης της Αθήνας Μιχαήλ Ακομινάτος ή Χωνιάτης αναφέρει ότι «βρήκε μια πόλη σε παρακμή με άθλιους δρόμους, μικρά σπίτια σαν καλύβες και γεμάτη ερείπια».
Οι περιηγητές που άρχισαν να έρχονται στην Ελλάδα στο τέλος του 17ου αιώνα και στις αρχές του 18ου αιώνα δεν μπορούσαν να εντοπίσουν που ακριβώς βρισκόταν ο χώρος που αποτέλεσε την βάση του φιλοσοφικού στοχασμού της πολιτιστικής ανάπτυξης της Δύσης. Με οδηγό τις μαρτυρίες των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων οι αρχαιολόγοι προσπαθούσαν να εντοπίσουν το χώρο της Ακαδημίας. Για πολλές δεκαετίες όμως έψαχναν σε λάθος σημεία. Οι πολλές εκκλησίες της περιοχής θεωρήθηκαν από τον Κ. Π. Καστριώτη ότι ήταν συνέχεια αρχαίων ναών και τον οδήγησαν το 1908 σε λάθος θέση, 200 μέτρα ΒΔ του λόφου του Κολωνού. Η ανακάλυψη όμως από τους Γερμανούς αρχαιολόγους κομματιών του «Δημοσίου Σήματος» και οι μαρτυρίες των αρχαίων συγγραφέων, οδήγησαν το 1929 τον Π. Αριστόφρωνα μαζί με την νεοϊδρυθείσα Ακαδημία Αθηνών και υπό την εποπτεία του Π. Κουρουνιώτη στο σωστό μέρος. Η προσπάθεια αυτή είχε επιτυχία και έφερε στο φως ένα μέρος του ιερού χώρου της Ακαδημίας. Από τις ανασκαφές που άρχισαν το 1929 και διεκόπησαν το 1940, αλλά συνεχίστηκαν το 1955, αποδεικνύεται ότι η περιοχή κατοικήθηκε για πρώτη φορά τη Νεολιθική εποχή. Το 1955 βρέθηκαν τα υπολείμματα ενός μικρού σπιτιού με αψίδα, της πρώιμης Ελλαδικής εποχής. Ο αρχαιολόγος Κ. Σταυρόπουλος υποστήριξε ότι ήταν το σπίτι του Ακάδημου.Το σπίτι αυτό κτίστηκε γύρω στο2300π.χ. Οι διαστάσεις του είναι 8,50 x 4,50 μέτρα και αποτελείται από δύο δωμάτια και ένα βοηθητικό χώρο. Στη νότια πλευρά του σπιτιού βρέθηκε ένα άλλο σπίτι της γεωμετρικής εποχής κατασκευασμένο από ηλιοψημένα τούβλα. Οι διαστάσεις του είναι 15,30 x 14,60 μέτρα και αποτελείται από 7 ευρύχωρα ορθογώνια δωμάτια διαστάσεων 5,55 x 5,40 τοποθετημένα στις δύο πλευρές ενός διαδρόμου. Τα δωμάτια, ο διάδρομος αλλά και ο χώρος μπροστά από αυτό βρέθηκαν γεμάτα από θυσίες και για το λόγο αυτό ονομάστηκε «ιερά οικία». Από τον ίδιο αρχαιολόγο θεωρήθηκε ότι η ιερά οικία κτίστηκε το 1000π.χ για να γίνονται εκεί οι από την προηγούμενη χιλιετία τελούμενες θυσίες στον πρώτο οικιστή και ήρωα Ακάδημο. Ίσως οι κάτοικοι της περιοχής το 1000π.χ ανακάλυψαν τυχαία την πρωτοελλάδικη οικία και την θεώρησαν ως κατοικία του ήρωα Ακάδημου και μετά έχτισαν δίπλα σε αυτή την ιερά οικία. Και οι δύο οικίες είναι σήμερα περιφραγμένες και προστατεύονται από στέγαστρο που κατασκευάστηκε το 1961. Ανατολικά του στεγάστρου αποκαλύφτηκαν απομεινάρια του τείχους της Ακαδημίας σε μήκος 100 μέτρων και το οποίο σχηματίζει τρεις γωνίες. Το τείχος αυτό ήταν η δυτική πλευρά του περίβολου της Ακαδημίας και στο νότιο μέρος η κατασκευή του δείχνει ότι είναι η αρχαιότερη και μάλλον ανάγεται στην εποχή του Ιππάρχου. Το πάχος του είναι 60 εκατοστά και κάθε 6 μέτρα έχει πέτρινα αντιστηρίγματα για να του εξασφαλίσουν μεγαλύτερη αντοχή. Τμήματα του τείχους έχουν ανακαλυφθεί και στην νότια και στην ανατολική πλευρά. Στη νότια πλευρά κοντά στην εκκλησία του Αγ. Τρύφωνα, είναι όμως κατασκευής μεταγενέστερης του Ιππάρχου και στην ανατολική πλευρά, γωνία Αίμωνος και Τριπόλεως, έχει ανακαλυφθεί ένας συνοριακός λίθος με επιγραφή χρονολογούμενη γύρω στο 500π.χ. Η επιγραφή αναφέρει «ΧΩΡΟΣ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ» και όριζε την βορειοανατολική γωνία του άλσους. Κανένα ίχνος της βόρειας γραμμής δεν έχει ανακαλυφθεί, πρέπει όμως να ακολουθεί τη σημερινή οδό Αίμωνος. Με αυτά τα τρία σημεία μπορούμε να ορίσουμε περίπου την έκταση του άλσους.
Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Κ. Τραυλό η είσοδος της Ακαδημίας πρέπει να βρίσκεται στο τρίγωνο που σχηματίζουν οι οδοί Πλάτωνος – Βασιλικών – Κρατύλου.
Μέσδα στο περιφερειακό τείχος και κοντά στην εκκλησία του Αγ. Τρύφωνα βρέθηκα το Γυμνάσιο. Στην αρχή θεωρήθηκε ότι ήταν το πρώτο γυμνάσιο που ιδρύθηκε πριν ακόμη δημιουργηθεί το άλσος. Στην πραγματικότητα όμως είναι γυμνάσιο των Ελληνιστικών χρόνων. Το γυμνάσιο αυτό αποτελείται από μια μεγάλη ορθογώνια αυλή με μία ορθογώνια έκταση στη μέση για την παλαίστρα και μια επιμήκη δεξαμενή για τα μπάνια των αθλητών. Γύρω από την αυλή στις ανατολικές, νότιες και δυτικές πλευρές υπάρχουν παραλληλόγραμμες ορθογώνιες κλειστές αίθουσες. Μέσα σε αυτές τις αίθουσες βρέθηκαν θεμέλια από τετράγωνες βάσεις σε κανονικά διαστήματα. Κατά την άποψη του H. A. Thompson πάνω σε αυτές τις βάσεις στηρίζονταν τραπέζια για μαθητές. Για την κατασκευή του γυμνασίου έχουν χρησιμοποιηθεί υλικά από κτίρια της κλασσικής εποχής και ίσως και από το αρχικό γυμνάσιο του 6ουπ.χ αιώνα, όταν και άρχισε την διδασκαλία του ο Πλάτωνας.
Στη βορειοδυτική πλευρά βρέθηκε μια μεγάλη τετράγωνη περίστυλη αυλή που χρονολογείται από το β΄ μισό του 4ουπ.χ αιώνα. Μέσα στο κτίριο βρέθηκαν τεμάχια από μετώπες τερακότας με ζωγραφισμένο διάκοσμο και ακρωτήρια του 6ουπ.χ αιώνα. Ακόμη 70 μικρά τεμάχια από τιμητικά διατάγματα που αρχίζουν τον 4ο αιώνα μέχρι τους Ρωμαϊκούς χρόνους. Το κτίριο αυτό μπορεί να σχετισθεί ή με μουσείο ή με το διδασκαλείο του Πλάτωνα. Τα ψηφίσματα μαρτυρούν ότι ήταν κτίριο μεγάλης σπουδαιότητας.
Κοντά στο «τειχίο του Ιππάρχου» βρέθηκε ένας τοίχος οικοδομής δίπλα στον οποίο υπήρχαν 100 περίπου πλάκες από σχιστόλιθο ανάλογες με τις πλάκες που χρησιμοποιούν οι σημερινοί μαθητές. Οι πλάκες έχουν ακανόνιστο σχήμα και μια κυκλική τρύπα που χρησίμευε για να τις κρατούν οι μαθητές. Πάνω σε μερικές από αυτές είναι χαραγμένα γράμματα, λέξεις, σχήματα όπως ΑΘΙΝΑ – ΑΡΙΣ – ΑΡΤΕΜΙΣ, ένας σκούφος ή μία περικεφαλαία. Από όλα αυτά προκύπτει ότι οι πλάκες ανήκουν σε μαθητές που διδάσκονταν τα πρώτα τους γράμματα μέσα στο άλσος της Ακαδημίας. Από το είδος της γραφής και από τα σπασμένα αγγεία που βρέθηκαν μαζί, θεωρείται ότι το σχολείο αυτό λειτουργούσε στις αρχές του 4ουπ.χ αιώνα, πριν ο Πλάτωνας ιδρύσει την φιλοσοφική του σχολή το 385π.χ.
Σε ολόκληρο το χώρο της Ακαδημίας ανακαλύφτηκαν πολλά πηγάδια του 4ουπ.χ αιώνα. Μερικά από αυτά διατηρούν σε άριστη κατάσταση την πήλινη επένδυσή τους. Το π.χ πιο αξιόλογο αυτών βρίσκεται μεταξύ του «τειχίου» και της ιεράς κατοικίας διαμέτρου 2,30 μέτρων και είναι σκεπασμένο σήμερα με λεπτούς κορμούς δένδρων. Ένα από τα πηγάδια του 4ου αιώνα χρησιμοποιήθηκε μέχρι τα προχριστιανικά χρόνια.
Σπουδαία ανακάλυψη στο χώρο της Ακαδημίας θεωρείται επίσης ένα ανάγλυφο, το οποίο στη μία πλευρά του έχει την Αθηνά και στην άλλη τον Μαρσύα με έναν νέο.
Νοτιοδυτικά της ιεράς οικίας ο Φ. Σταυρόπουλος αποκάλυψε ότι υπήρχε οικισμός από την Ελληνιστική εποχή και τους προχριστιανικούς αιώνες. Σε αυτόν τον οικισμό φαίνονται καταστροφές μεταγενέστερες της επιδρομής των Ερούλων το 267μ.χ οι οποίες μάλλον προήλθαν από τους Βησιγότθους του Αλάριχου το 396μ.χ. Εδώ βρέθηκε ένα αξιόλογο χρυσό νόμισμα του 4ουμ.χ αιώνα με την Ολυμπιάδα, την μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και είναι περίπου ίδιο με ένα από τα 600 νομίσματα που ανακαλύφτηκαν το 1902 στο Αβουκίρ της Αιγύπτου. Στον οικισμό υπήρχαν και μικρά λουτρά με δεξαμενή του 3ου ή 4ουπ.χ αιώνα. Η δεξαμενή είναι χτισμένη με παλαιότερα οικοδομικά υλικά. Από την περιοχή της Ακαδημίας έχουμε ακόμη αρχαϊκό ανάγλυφο του Ερμή και των Νυμφών και δύο κεφαλές φιλοσόφων του 3ουμ.χ αιώνα. Επίσης βρέθηκε μία μαρμάρινη παράσταση μάχης Αμαζόνων, πιθανότατα από μεγάλη σαρκοφάγο του 3ουμ.χ αιώνα.Τέλος στον ναό του Αγ. Γεωργίου και στις οδούς Μοναστηρίου και Πύλου εντοπίστηκαν μέρη του «Δημοσίου σήματος» (η οδός που ένωνε την είσοδο της Ακαδημίας με το Δίπυλο).

Σάββατο 25 Απριλίου 2009

"Πλάτωνος, Κρατύλου και Βασιλικών, η πιθανη είσοδος της Ακαδημίας"

"Εκ των τριών εκτός της πόλεως Γυμνάσιον μόνον της Ακαδημίας η θέσις έχει εξακριβωθεί και τούτο κατόπιν των από τους έτους 1930 υπό του ιδιώτου Π. Αριστρόφωνος και υπό την προστασία της Ακαδημίας Αθηνών γενόμενων εκτεταμένων ανασκαφών. Ευρίσκεται εις τον έξω Κεραμεικόν, παρά την όχθη του Κηφισού ποταμου, νοτίως του Ιππίου Κολωνού, μέχρι του οπίου εξετείνετο ο Κεραμεικός. Η προς την Ακαδημίαν οδός, ο έξω δρόμος, εις τον οποίον καθιερώθηκε να τελείται ο αγών της λαμπαδηδρομίας προς τιμής των νεκρών, έχεις επαρκώς καθορισθεί. Άρχεται από του Διπύλου και μέχρις αποστάσρψς 130 μ. από τούτου, εις όσην δηλαδή έκτασιν ανεσκάφη, έχει πλάτος 38 μ. . Το πλάτος τούτο πιθανώς διατηρείται μέχρι του ιερού της Αρίστης και της Καλλίστης , το οποίον ανευρέθη εις 300 μ. από του Διπύλου, μέχρι δε του σημείο αυτού είναι πολύ πιθανόν ότι εξετείνετο το Δημόσιον σήμα. Η περαιτέρω θέσις της οδού καθορίζεται εκ του πλησίον της Ακαδημίας και νοτίως της εκκλησίας του Αγ. Γεωργίου, ανευρεθέντος ικανού τμήματος αυτής. Η οδός ενταύθα έχει πλάτος μόνον 480 μ. καθ' όλον το ανασκαφέν μήκος και εκατέρωθεν αυτής ανευρέθησαν τάφοι χρονολογούμενοι από του 5ου π. Χ. αιώνος μέχρι και των ρωμαϊκών χρόνων. Το τέρμα της οδού, και κατά συνέπεια η είσοδος της Ακαδημίας, ευρίσκετο κατά πάσα πιθανότητα εις την υπό σημερινών οδών Πλάτωνος, Κρατύλου και Βασιλικών σχηματιζόμενων μικράν πλατεία, οπόθεν , ως φαίνεται , διήρχετο και ο περίβολος της Ακαδημίας, του οποίου την γραμμήν καθορίζει το νωτιότερον, πλησίον της εκκλησίας του Αγ. Τρύφωνος, ανευρεθέν τμήμα αυτού. ούτω το μήκος της οδού, από του Διπύλου μέχρι της εισόδου της Ακαδημίας ήταν 1.600 μ. Οι δρομείς βεβαίως διήνυον κατά τι μικροτέραν απόστασιν και ίσως το ακριβές μήκος αυτής μας διέσωσεν ο Λίβιος καθορίζων την απόστασιν της Ακαδημίας από του Διπύλου εις mille fermet passus, ήτου 1.478 μέτρα.

"Η Πολεοδομική εξέλιξις των Αθηνών" του αρχαιολόγου Ιωάννη Τραυλού , Γ' έκδοση Αθήνα 2005, (σελ. 90-01)

Η Ακαδημία, πριν τη Νομαρχία και το ΥΠΕΧΩΔΕ

Ο Πλάτωνας " στην Ιταλία είχε θαυμάσει τους σοφούς συλλόγους που είχαν οργανώσει οι πυθαγόρειοι. Στον γυρισμό του θέλησε να προσδώσει στις συζητήσεις, που είχαν αρχίσει εδώ και λίγο καιρό με τους μαθητές, οι οποίοι πρόσεχαν τους διαλόγους του, ένα σταθερό πλαίσιο και μια κανονική οργάνωση.

Συγκρότησε νόμιμα μια θρησκευτική εταιρία και τη συγκέντρωσε γύρω από έναν μικρό βωμό, αφιερωμένο στις Μούσες, στο πάρκο που πλαισίωνε το γυμναστήριο της Ακαδημίας, βορειοδυτικά της Αθήνας και έξι στάδια σχεδόν από την κύρια πύλη- το Δίπυλο. Ο βωμός και ο χώρος ολόγυρά του αποτελούσαν την περιοχή του ιδρύματος, που από τώρα μπορούμε να το ονομάσουμε Σχολείο Ακαδημίας.

Από την άποψη του επιδιωκόμενου σκοπού ήταν κάτι παραπλήσιο με μια σύγχρονη Σχολή Πολιτικών Επιστημών. Από την οργανωτική του, όμως , άποψη έμοιαζε κάπως με σεμινάριο, που τα μέλη του στρατολογούνταν ελεύθερα και εργάζονταν πάντα μαζί στην ηθική και επιστημονική τους κατάρτιση, γύρω από ένα δάσκαλο, που κατευθύνει την εργασία και υποδαυλίζει το ζήλο. Ο απώτερος σκοπός ήταν η μεταρύθμιση με το διανοητικό καθαρμό, την επιστημονική έρευνα και το προοδευτικό ανέβασμα προς την ολοκληρωτική αλήθεια".

"Πλάτων" του Auguste Dies, καθηγητή του καθολοικού πανεπιστημίου της Angers, στη σειρά "Μεγάλοι Έλληνες" από τις Εκδόσεις "Σκάι Βιβλίο

Κυριακή 19 Απριλίου 2009

Η ξεχασμένη ιστορία μιας γειτονιάς

Ο δρόμος του Κεραμεικού ξεκινούσε από το Δίπυλο , και γράφοντας πορεία 1.500 μέτρων οδηγούσε στο κάλλιστον προάστιον των Αθηνών , την Ακαδημία. Η Θέση της Ακαδημίας , όπου βρισκόταν και το αρχαιότερο Γυμνάσιο της Αθήνας , έχει εντοπιστεί με ακρίβεια στην περιοχή που σήμερα ονομάζεται Ακαδημία Πλάτωνος. Η τοπωνυμία Ακαδημία, ετυμολογικά , προέρχεται από το όνομα Εκάδημος που σήμερα <<Δήμος εκάς του άστεως>>, δηλαδή που ανήκει στο άστυ και τελικά , συνοικισμός που ανήκει στην πόλη της Αθήνας. Οι Αθηναίοι από παλιά έπλασαν και ένα επώνυμο ήρωα, τον Ακάδημο, που λατρευόταν μέσα στο αλσώδες προάστιον της Ακαδημίας.

Σ’ όλο το μήκος της οδού Κεραμεικού ως την Ακαδημία, υπήρχαν οι δημόσιοι τάφοι των επιφανών ανδρών. Στο σημείο που τελείωνε ο δρόμος και συναντούσε το πρόπυλο της Ακαδημίας, σχηματιζόταν μια πλατεία όπου συγκεντρώνονται οι Αθηναίοι μια φορά το χρόνο για τον Επιτάφιο αγώνα, που οργάνωνε ο Πολέμαρχος προς τιμήν των νεκρών πολεμιστών. Πρόσφεραν θυσίες για τους νεκρούς των πολέμων , αλλά και για τους τυραννοκτόνους Αρμόδιο και Αριστογείτονα που σκότωσαν τον τύραννο Ίππαρχο και λατρεύτηκαν ως ιδρυτές και ευεργέτες της δημοκρατίας. Τα οστά τους ήταν θαμμένα κοντά στην Ακαδημία και στον ίδιο χώρο η Δημοκρατία, τους τίμησε με Ηρώον που στήθηκε ειδικά στο Γυμνάσιο , ώστε να το βλέπουν οι νέοι που φοιτούσαν και να παραδειγματίζονται.

Όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας , μπροστά στην είσοδο της Ακαδημίας, υπήρχε βωμός αφιερωμένος στο θεό Έρωτα. Οι Αθηναίοι λάτρεψαν και θεοποίησαν τον Έρωτα από πολύ παλιά, ως προστάτη των ευγενών σχέσεων , απαλλαγμένο από κάθε αισχρότητα. Γι’ αυτό και τον τιμούσαν μαζί με το Αθηνά και το Δία , μέσα στο Προάστιο της Ακαδημίας

Στο Γυμνάσιο της Ακαδημίας λειτουργούσε μια από τις σπουδαιότερες Σχολές του αρχαίου κόσμου που καθόρισε αποφασιστικά και τη φιλοσοφική σκέψη ολόκληρης της Ευρώπης ως τις μέρες μας . Η μεγάλη φήμη όμως, της Ακαδημίας, αποκτάται ότι στο Γυμνάσιο της διδάσκει ο Πλάτων. Ο Πλάτων φέρεται και ως ιδρυτής του <<Μουσείου>> δηλαδή του Ιερού των Μουσών , μέσα στην Ακαδημία, όπου , αργότερα , ο μαθητής του Σπεύσιππος θ’ αφιερώσει αγάλματα των θεών Χαρίτων. Στο ίδιο ανθόσπαρτο τέμενος της Ακαδημίας, υπήρχαν και δώδεκα ελιές , που το λάδι τους τροφοδοτούσε τους παναθηναϊκούς αμφορείς που προσφέρονταν ως έπαθλο στους νικητές των αγώνων των Παναθηναίων .

Η Ακαδημία , εκτός από το τέμενος της Αθήνας ,με τις λατρείες που προαναφέραμε, είχε ακόμη δύο σημαντικούς βωμούς. Αφενός το βωμό του τοπικού ήρωα Εκάδημου και αφετέρου τον επιβλητικό βωμό των θεών της φωτιάς Προμηθέα και Ηφαίστου που είχε το προνόμιο να θεωρείται αφετηρία των αγώνων λαμπαδηδρομίας . Πρόκειται για αγώνα αγώνες δρόμου, όπου οι αθλητές έτρεχαν με λαμπάδες, αναμμένες. Νικητής ανακηρυσσόταν αυτός που τερμάτιζε πρώτος διατηρώντας την , όμως τη φλόγα αναμμένη πάνω στη λαμπάδα του.

Το Γυμνάσιο της Ακαδημίας, όπως και όλα τα Γυμνάσια του ελληνιστικού κόσμου, από τον 4ο αιώνα π.Χ. και μετά , αναπτύσσεται εντυπωσιακά. Στη λαμπρή ανοδική πορεία τους, όλα τα Γυμνάσια, διατηρούν τον αρχικό γυμναστικό τους χαρακτήρα, όπου οι νέοι ασκούνται και αθλούνται , παράλληλα όμως η πνευματική διδασκαλία κερδίζει ολοένα έδαφος.

Το Γυμνάσιο καθιερώνεται ως χώρος άσκησης των αθλητών και δρόμου, ρήψεων και αλμάτων , ενώ η Παλαίστρα, ενδείκνυται για πάλη , πυγμαχία και παγκράτιον. Στο Γυμνάσιο και την Παλαίστρα συνδυάζεται εκπληκτικά η αθλητική άσκηση με την πνευματική διδασκαλία, τη μουσική και το χορό. Το ένα συμπληρώνει το άλλο κι όλα μαζί συμβάλουν στη σωματική , πνευματική και ψυχική καλλιέργεια των Αθηνών . Καθώς η πνευματική διδασκαλία προοδεύει στους χώρους της άθλησης δημιουργούνται αίθουσες ακρόασης και βιβλιοθήκες και η έννοια του Γυμνασίου διευρύνεται. Ετυμολικά η αρχική σημασία της λέξης Γυμνάσιο , δηλώνει το <<χώρο που αθλούνται γυμνοί οι νέοι>>, σιγά, σιγά , όμως διαφοροποιείται και γίνεται πνευματικό κέντρο.

Συναφείς και οι θεότητες που λατρεύονται στο χώρο κάθε Γυμνασίου , δηλαδή ο Ερμής και ο Ηρακλής. Ο μεν ρωμαλέος Ηρακλής είναι ο θεϊκός πάτρωνας της σωματικής αγωγής, ο δε λόγιος Ερμής είναι αντίστοιχα ο προστάτης πνευματικής αγωγής. Και οι δύο τους, γίνονται αρωγοί για την επίτευξη του υψηλού στόχου: <<Νους υγιής εν σώματι υγιεί>>.

Η Αθήνα με το θαυμαστά γυμνάσιά της , την Ακαδημία, το Λύκειον (περιοχή Ριζαρείου, Β. Σοφίας σήμερα), το Κυνοσάρες (περιοχή Λεωφ. Καλλιρόης, Αγ. Παντελεήμων) και αργότερα το Διογένειον (Πλάκα, οδός Κυρρήστους) θα θεωρηθεί δικαιώς <<η παίδευση της Ελλάδος>>, αλλά και ολόκληρου του αρχαίου κόσμου>


Πηγή: βιβλίο «Αθήνα- Ιστορία-Τέχνη –Μνημεία» , Άρτεμις Σκουμπουρδή, Εκδόσεις Τοπίο, 1996