Σάββατο 25 Απριλίου 2009

"Πλάτωνος, Κρατύλου και Βασιλικών, η πιθανη είσοδος της Ακαδημίας"

"Εκ των τριών εκτός της πόλεως Γυμνάσιον μόνον της Ακαδημίας η θέσις έχει εξακριβωθεί και τούτο κατόπιν των από τους έτους 1930 υπό του ιδιώτου Π. Αριστρόφωνος και υπό την προστασία της Ακαδημίας Αθηνών γενόμενων εκτεταμένων ανασκαφών. Ευρίσκεται εις τον έξω Κεραμεικόν, παρά την όχθη του Κηφισού ποταμου, νοτίως του Ιππίου Κολωνού, μέχρι του οπίου εξετείνετο ο Κεραμεικός. Η προς την Ακαδημίαν οδός, ο έξω δρόμος, εις τον οποίον καθιερώθηκε να τελείται ο αγών της λαμπαδηδρομίας προς τιμής των νεκρών, έχεις επαρκώς καθορισθεί. Άρχεται από του Διπύλου και μέχρις αποστάσρψς 130 μ. από τούτου, εις όσην δηλαδή έκτασιν ανεσκάφη, έχει πλάτος 38 μ. . Το πλάτος τούτο πιθανώς διατηρείται μέχρι του ιερού της Αρίστης και της Καλλίστης , το οποίον ανευρέθη εις 300 μ. από του Διπύλου, μέχρι δε του σημείο αυτού είναι πολύ πιθανόν ότι εξετείνετο το Δημόσιον σήμα. Η περαιτέρω θέσις της οδού καθορίζεται εκ του πλησίον της Ακαδημίας και νοτίως της εκκλησίας του Αγ. Γεωργίου, ανευρεθέντος ικανού τμήματος αυτής. Η οδός ενταύθα έχει πλάτος μόνον 480 μ. καθ' όλον το ανασκαφέν μήκος και εκατέρωθεν αυτής ανευρέθησαν τάφοι χρονολογούμενοι από του 5ου π. Χ. αιώνος μέχρι και των ρωμαϊκών χρόνων. Το τέρμα της οδού, και κατά συνέπεια η είσοδος της Ακαδημίας, ευρίσκετο κατά πάσα πιθανότητα εις την υπό σημερινών οδών Πλάτωνος, Κρατύλου και Βασιλικών σχηματιζόμενων μικράν πλατεία, οπόθεν , ως φαίνεται , διήρχετο και ο περίβολος της Ακαδημίας, του οποίου την γραμμήν καθορίζει το νωτιότερον, πλησίον της εκκλησίας του Αγ. Τρύφωνος, ανευρεθέν τμήμα αυτού. ούτω το μήκος της οδού, από του Διπύλου μέχρι της εισόδου της Ακαδημίας ήταν 1.600 μ. Οι δρομείς βεβαίως διήνυον κατά τι μικροτέραν απόστασιν και ίσως το ακριβές μήκος αυτής μας διέσωσεν ο Λίβιος καθορίζων την απόστασιν της Ακαδημίας από του Διπύλου εις mille fermet passus, ήτου 1.478 μέτρα.

"Η Πολεοδομική εξέλιξις των Αθηνών" του αρχαιολόγου Ιωάννη Τραυλού , Γ' έκδοση Αθήνα 2005, (σελ. 90-01)

Η Ακαδημία, πριν τη Νομαρχία και το ΥΠΕΧΩΔΕ

Ο Πλάτωνας " στην Ιταλία είχε θαυμάσει τους σοφούς συλλόγους που είχαν οργανώσει οι πυθαγόρειοι. Στον γυρισμό του θέλησε να προσδώσει στις συζητήσεις, που είχαν αρχίσει εδώ και λίγο καιρό με τους μαθητές, οι οποίοι πρόσεχαν τους διαλόγους του, ένα σταθερό πλαίσιο και μια κανονική οργάνωση.

Συγκρότησε νόμιμα μια θρησκευτική εταιρία και τη συγκέντρωσε γύρω από έναν μικρό βωμό, αφιερωμένο στις Μούσες, στο πάρκο που πλαισίωνε το γυμναστήριο της Ακαδημίας, βορειοδυτικά της Αθήνας και έξι στάδια σχεδόν από την κύρια πύλη- το Δίπυλο. Ο βωμός και ο χώρος ολόγυρά του αποτελούσαν την περιοχή του ιδρύματος, που από τώρα μπορούμε να το ονομάσουμε Σχολείο Ακαδημίας.

Από την άποψη του επιδιωκόμενου σκοπού ήταν κάτι παραπλήσιο με μια σύγχρονη Σχολή Πολιτικών Επιστημών. Από την οργανωτική του, όμως , άποψη έμοιαζε κάπως με σεμινάριο, που τα μέλη του στρατολογούνταν ελεύθερα και εργάζονταν πάντα μαζί στην ηθική και επιστημονική τους κατάρτιση, γύρω από ένα δάσκαλο, που κατευθύνει την εργασία και υποδαυλίζει το ζήλο. Ο απώτερος σκοπός ήταν η μεταρύθμιση με το διανοητικό καθαρμό, την επιστημονική έρευνα και το προοδευτικό ανέβασμα προς την ολοκληρωτική αλήθεια".

"Πλάτων" του Auguste Dies, καθηγητή του καθολοικού πανεπιστημίου της Angers, στη σειρά "Μεγάλοι Έλληνες" από τις Εκδόσεις "Σκάι Βιβλίο

Κυριακή 19 Απριλίου 2009

Η ξεχασμένη ιστορία μιας γειτονιάς

Ο δρόμος του Κεραμεικού ξεκινούσε από το Δίπυλο , και γράφοντας πορεία 1.500 μέτρων οδηγούσε στο κάλλιστον προάστιον των Αθηνών , την Ακαδημία. Η Θέση της Ακαδημίας , όπου βρισκόταν και το αρχαιότερο Γυμνάσιο της Αθήνας , έχει εντοπιστεί με ακρίβεια στην περιοχή που σήμερα ονομάζεται Ακαδημία Πλάτωνος. Η τοπωνυμία Ακαδημία, ετυμολογικά , προέρχεται από το όνομα Εκάδημος που σήμερα <<Δήμος εκάς του άστεως>>, δηλαδή που ανήκει στο άστυ και τελικά , συνοικισμός που ανήκει στην πόλη της Αθήνας. Οι Αθηναίοι από παλιά έπλασαν και ένα επώνυμο ήρωα, τον Ακάδημο, που λατρευόταν μέσα στο αλσώδες προάστιον της Ακαδημίας.

Σ’ όλο το μήκος της οδού Κεραμεικού ως την Ακαδημία, υπήρχαν οι δημόσιοι τάφοι των επιφανών ανδρών. Στο σημείο που τελείωνε ο δρόμος και συναντούσε το πρόπυλο της Ακαδημίας, σχηματιζόταν μια πλατεία όπου συγκεντρώνονται οι Αθηναίοι μια φορά το χρόνο για τον Επιτάφιο αγώνα, που οργάνωνε ο Πολέμαρχος προς τιμήν των νεκρών πολεμιστών. Πρόσφεραν θυσίες για τους νεκρούς των πολέμων , αλλά και για τους τυραννοκτόνους Αρμόδιο και Αριστογείτονα που σκότωσαν τον τύραννο Ίππαρχο και λατρεύτηκαν ως ιδρυτές και ευεργέτες της δημοκρατίας. Τα οστά τους ήταν θαμμένα κοντά στην Ακαδημία και στον ίδιο χώρο η Δημοκρατία, τους τίμησε με Ηρώον που στήθηκε ειδικά στο Γυμνάσιο , ώστε να το βλέπουν οι νέοι που φοιτούσαν και να παραδειγματίζονται.

Όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας , μπροστά στην είσοδο της Ακαδημίας, υπήρχε βωμός αφιερωμένος στο θεό Έρωτα. Οι Αθηναίοι λάτρεψαν και θεοποίησαν τον Έρωτα από πολύ παλιά, ως προστάτη των ευγενών σχέσεων , απαλλαγμένο από κάθε αισχρότητα. Γι’ αυτό και τον τιμούσαν μαζί με το Αθηνά και το Δία , μέσα στο Προάστιο της Ακαδημίας

Στο Γυμνάσιο της Ακαδημίας λειτουργούσε μια από τις σπουδαιότερες Σχολές του αρχαίου κόσμου που καθόρισε αποφασιστικά και τη φιλοσοφική σκέψη ολόκληρης της Ευρώπης ως τις μέρες μας . Η μεγάλη φήμη όμως, της Ακαδημίας, αποκτάται ότι στο Γυμνάσιο της διδάσκει ο Πλάτων. Ο Πλάτων φέρεται και ως ιδρυτής του <<Μουσείου>> δηλαδή του Ιερού των Μουσών , μέσα στην Ακαδημία, όπου , αργότερα , ο μαθητής του Σπεύσιππος θ’ αφιερώσει αγάλματα των θεών Χαρίτων. Στο ίδιο ανθόσπαρτο τέμενος της Ακαδημίας, υπήρχαν και δώδεκα ελιές , που το λάδι τους τροφοδοτούσε τους παναθηναϊκούς αμφορείς που προσφέρονταν ως έπαθλο στους νικητές των αγώνων των Παναθηναίων .

Η Ακαδημία , εκτός από το τέμενος της Αθήνας ,με τις λατρείες που προαναφέραμε, είχε ακόμη δύο σημαντικούς βωμούς. Αφενός το βωμό του τοπικού ήρωα Εκάδημου και αφετέρου τον επιβλητικό βωμό των θεών της φωτιάς Προμηθέα και Ηφαίστου που είχε το προνόμιο να θεωρείται αφετηρία των αγώνων λαμπαδηδρομίας . Πρόκειται για αγώνα αγώνες δρόμου, όπου οι αθλητές έτρεχαν με λαμπάδες, αναμμένες. Νικητής ανακηρυσσόταν αυτός που τερμάτιζε πρώτος διατηρώντας την , όμως τη φλόγα αναμμένη πάνω στη λαμπάδα του.

Το Γυμνάσιο της Ακαδημίας, όπως και όλα τα Γυμνάσια του ελληνιστικού κόσμου, από τον 4ο αιώνα π.Χ. και μετά , αναπτύσσεται εντυπωσιακά. Στη λαμπρή ανοδική πορεία τους, όλα τα Γυμνάσια, διατηρούν τον αρχικό γυμναστικό τους χαρακτήρα, όπου οι νέοι ασκούνται και αθλούνται , παράλληλα όμως η πνευματική διδασκαλία κερδίζει ολοένα έδαφος.

Το Γυμνάσιο καθιερώνεται ως χώρος άσκησης των αθλητών και δρόμου, ρήψεων και αλμάτων , ενώ η Παλαίστρα, ενδείκνυται για πάλη , πυγμαχία και παγκράτιον. Στο Γυμνάσιο και την Παλαίστρα συνδυάζεται εκπληκτικά η αθλητική άσκηση με την πνευματική διδασκαλία, τη μουσική και το χορό. Το ένα συμπληρώνει το άλλο κι όλα μαζί συμβάλουν στη σωματική , πνευματική και ψυχική καλλιέργεια των Αθηνών . Καθώς η πνευματική διδασκαλία προοδεύει στους χώρους της άθλησης δημιουργούνται αίθουσες ακρόασης και βιβλιοθήκες και η έννοια του Γυμνασίου διευρύνεται. Ετυμολικά η αρχική σημασία της λέξης Γυμνάσιο , δηλώνει το <<χώρο που αθλούνται γυμνοί οι νέοι>>, σιγά, σιγά , όμως διαφοροποιείται και γίνεται πνευματικό κέντρο.

Συναφείς και οι θεότητες που λατρεύονται στο χώρο κάθε Γυμνασίου , δηλαδή ο Ερμής και ο Ηρακλής. Ο μεν ρωμαλέος Ηρακλής είναι ο θεϊκός πάτρωνας της σωματικής αγωγής, ο δε λόγιος Ερμής είναι αντίστοιχα ο προστάτης πνευματικής αγωγής. Και οι δύο τους, γίνονται αρωγοί για την επίτευξη του υψηλού στόχου: <<Νους υγιής εν σώματι υγιεί>>.

Η Αθήνα με το θαυμαστά γυμνάσιά της , την Ακαδημία, το Λύκειον (περιοχή Ριζαρείου, Β. Σοφίας σήμερα), το Κυνοσάρες (περιοχή Λεωφ. Καλλιρόης, Αγ. Παντελεήμων) και αργότερα το Διογένειον (Πλάκα, οδός Κυρρήστους) θα θεωρηθεί δικαιώς <<η παίδευση της Ελλάδος>>, αλλά και ολόκληρου του αρχαίου κόσμου>


Πηγή: βιβλίο «Αθήνα- Ιστορία-Τέχνη –Μνημεία» , Άρτεμις Σκουμπουρδή, Εκδόσεις Τοπίο, 1996